Phí ATM và độc quyền ngân hàng

Việc áp dụng phí ATM vô hình chung là một hình thức gia tăng giá trị cho phía ngân hàng và thể hiện độc quyền của liên minh thẻ ở Việt Nam.

Về khía cạnh dịch vụ ngân hàng bán lẻ, ATM mang lại lợi ích cho cả hai phía và ở vị thế cân bằng. Việc áp dụng phí ATM vô hình chung là môt hình thức gia tăng giá trị cho phía ngân hàng và thể hiện độc quyền của liên minh thẻ ở Việt Nam.
Chúng ta xem xét lợi ích từ cả hai phía và dự báo khả năng thành công của loại phí này.
Lợi ích cho khách hàng là:

• sự tiện dụng của thẻ trong thanh toán;
• an toàn trong việc giữ tiền mặt;
• thuận tiện về thời gian giao dịch.

Lợi ích của ngân hàng:

• giảm thiểu chi phí giao dịch tại quầy và tăng năng lực xử lý nghiệp vụ ngân hàng;
• tận dụng vốn gửi không kỳ hạn của dân cư cũng như của tổ chức kinh tế tại ngân hàng thông qua giao dịch ATM và tiền gửi không kỳ hạn;
• thu hút khách hàng tiềm năng bằng dịch cụ tiện ích.

Việc thu phí ATM có thể phát sinh các vấn đề sau làm thiệt hại đến lợi ích của ngân hàng hơn là số lợi thu được từ phí.
Một là, các ngân hàng sẽ phải gia tăng chi phí cho người rút tiền tại ngân hàng trong giờ làm việc. Việc này gia tăng cho chi phí của ngân hàng ở mặt chi phí ngân công và các chi phí đầu vào khác.
Chẳng hạn ngân hàng sẽ thu được 1000 VND phí từ rút 100 000 VND, nhưng có thể ngân hàng sẽ mất 10 phút lao động để thực hiện giao dịch 100 nghìn tại ngân hàng và chi phí cho 5 phút lao động lớn hơn 1000 đồng nhiều lần.
Hai là, sẽ gia tăng các nguồn tiền mặt dùng trong dân cư hơn là tiền mặt trong hệ thống ngân hàng. Nếu mỗi tài khoản duy trì số dư bình quân giảm một nửa từ đầu kỳ tới cuối kỳ (chẳng hạn từ 1 triệu đồng xuống còn 500 nghìn đồng), thì số vốn gửi không kỳ hạn mà ngân hàng tận dụng được sẽ rất lớn.
Ba là, khả năng kiểm soát tiền trong lưu thông giảm do lượng tiền mặt cầm tay sẽ tăng lên. Việc thực thi các chính sách tiền tệ sẽ giảm sự chính xác, đồng thời chi phí lưu hành tiền mặt (in tiền cũ thay tiền mới) gia tăng trong tương lai.
Bốn là, làm gia tăng rủi ro thanh khoản trong tương lai. Việc các ngân hàng gia tăng chi phí tiền mặt tại quỹ để đáp ứng nhu cầu tiền mặt lớn hơn là hoàn toàn có thể. Do vậy chi phí quản lý thanh khoản sẽ phải gia tăng.
Việc thực hiện phí với các thẻ ATM do chính ngân hàng phát hành có thể sẽ không thu được lợi nhiều khi khách hàng sẽ giảm dịch vụ với chính thẻ ATM và gia tăng dịch vụ trực tiếp với chính ngân hàng. Lợi ích của ngân hàng từ thu phí ATM có thể sẽ nhỏ mà chi phí gia tăng sẽ lớn.

Liệu phí ATM có tồn tại được theo hướng liên minh?
Trong hầu hết các trường hợp, phí ATM có thể phát sinh và chấp nhận được nếu như dùng thẻ ghi có (Debit) với máy ATM của các ngân hàng khác hoặc các nhà cung cấp ATM khác không phải của ngân hàng mở tài khoản. Phí quản lý tài khoản cũng có thể chấp nhận được với từng ngân hàng khi việc quản lý tài khoản có thể thực hiện trực tuyến do khách hàng giảm chi phí thời gian tới ngân hàng.
Tuy nhiên việc phí rút tiền ATM như dự tính lại không phải như vậy. Phí được tính trên mỗi lần rút tiền. Liên minh thẻ xét về bản chất sở hữu thực tế là các ngân hàng. Việc các ngân hàng tự đứng ra quy định mức phí ATM vô hình chung là một hình thức phản cạnh tranh và làm thiệt hại cho người tiêu dùng và nền kinh tế nói chung.
Về mặt dài hạn, khi công nghệ ngân hàng và thanh toán thực hiện rộng khắp thì việc dùng thẻ sẽ tăng tiện ích lớn cho cả hai phía và trên thực tế mang lại lợi ích cho các ngân hàng nhiều hơn là cho khách hàng. Việc gia tăng số lượng khách hàng dùng tài khoản thanh toán sẽ gia tăng lợi ích to lớn cho chính ngân hàng.
Và việc gia tăng chất lượng của máy ATM cũng chỉ là một hình thức cạnh tranh của các ngân hàng qua việc thu hút khách hàng chứ không phải là hình thức mà khách hàng phải đền bù bằng phí.

Kết luận: với cách nhìn như trên, phí ATM với chính ngân hàng mở tài khoản về bản chất không làm lợi cho ngân hàng và cho khách hàng.
Trong thị trường cạnh tranh thì mức phí này khó mà tồn tại được và xét theo lợi ích cụ thể từng ngân hàng thì có lẽ áp dụng phí ATM với chính khách hàng của mình sẽ lợi bất cập hại.